De 10 koudste dagen in de historie van Nederland

De winters in Nederland worden steeds zachter en onstuimiger. Daardoor komt de temperatuur doorgaans minder ver onder het vriespunt dan vroeger. In het verleden waren er genoeg dagen waarop men een flink warme winterjas aan moesten trekken. Om die reden benoemen wij de 10 koudste dagen aller tijden.

Top 10 koudste dagen aller tijden

De temperaturen lagen tussen de jaren ‘30 en de jaren ‘60 soms tot wel -13 tot -15 overdag. Een warme winterjas was toen zeker geen overbodige luxe. Wij zetten de tien koudste dagen in Nederland op een rijtje. Het meetpunt is altijd De Bilt in Utrecht, al bespreken we soms uitglijders in andere delen van het land.

10: 20 december 1938

Een bijzonder koude dag in 1938, toen de Nederlandse inwoners te maken kregen met een zogenaamde ijsdag. Het zonnetje was er wel bij met 5,1 uur en er viel geen neerslag. Juist door die omstandigheden had de kou op 20 december 1938 vrij spel.

Dat kwam mede door een matige, maar zeer koude wind uit het noordoosten. De gemiddelde temperatuur lag op 13,4 graden onder het vriespunt in De Bilt. Daardoor zakte de gevoelstemperatuur al snel naar onder de -21,2 graden. Een stevige ijsdag in Nederland.

9: 19 december 1938

De omstandigheden op 19 december 1938 waren ongeveer hetzelfde als de dag erna: een matige wind uit het oost-noordoosten. Het was een ijsdag waarbij de temperaturen op -13,3 graden Celsius lag. Waarom deze dag op negen staat en niet op tien, heeft te maken met de gevoelstemperatuur. Buiten voelde het niet warmer aan dan een fikse -22,5 graden. Het zou die dag niet warmer worden dan -10,6 graden. Maar met een gemiddelde van -13,4 graden in De Bilt, haalde het weer de maximum temperatuur zeker niet.

8: 11 februari 1929

Terwijl op deze dag het Verdrag van Lateranen werd gesloten in Rome, zakte de temperatuur in Nederland tot ver onder het vriespunt. Het werd niet warmer in De Bilt dan een gemiddelde temperatuur van 13,5 graden onder het vriespunt. Zoals wel vaker op dit soort dagen stond er een matige wind uit het oosten. De zon was er wel flink bij; de zon scheen 8,3 uur op die dag. Er viel geen neerslag. Door de heldere omstandigheden zakte de temperatuur al snel. Wie naar buiten ging, had een stevige winterjas nodig, want de gevoelstemperatuur lag op -23,5 graden!

7: 22 januari 1942

22 januari 1942 was het weer zo ver, het evenement waar alle Nederlanders naar uitkijken. Toen werd de achtste Elfstedentocht in Friesland in eerste instantie onder goede omstandigheden gereden. Tijdens de nacht trok het peloton eerst naar Sneek, vervolgens naar de meren. Daar ging het fout. Hele groepen kwamen op ijsvlakten terecht, waardoor grote favorieten van de Elfstedentocht uiteindelijk de rit moesten laten gaan. De grote winnaar van de Elfstedentocht in 1942 werd uiteindelijk Sietze de Groot.

Het was een absolute ijsdag met temperaturen rond de -13,6 graden in De Bilt. De zon scheen volop: maar liefst 6,8 uur en er was geen neerslag. De schaatsers van de Elfstedentocht moesten zich warm kleden, want de gevoelstemperatuur lag op -21 graden Celsius.

6: 1 februari 1956

De februarimaand van 1956 werd door veel weerexperts omschreven als ‘bar en boos’. Er stond een matige wind uit het noordoosten, maar er konden zo nu en dan windstoten voorkomen. Het was een absolute ijsdag in Nederland. De gemiddelde temperatuur lag op -14 graden, goed voor een zesde plek in deze lijst. De hele maand februari was erg koud. De gevoelstemperatuur op 1 februari 1956 lag op -23,7 graden. Er was geen neerslag, de zon scheen volop en er was geen bewolking.

Daardoor werd het al snel erg koud. De oorzaak van dit winterse tafereel was een oosterstorm die veel sneeuw met zich bracht. De storm begon op 30 januari 1956 en kwam uit Scandinavië. Uiteindelijk was de kou in 1956 goed voor een Elfstedentocht op 14 februari 1956.

5: 21 januari 1942

21 januari 1942 was een dag midden in de Tweede Wereldoorlog. Terwijl de Nederlandse inwoners zichzelf in veiligheid moesten zien te brengen tegen de bezetters, waren ook de weersomstandigheden bar en boos. De gemiddelde temperatuur kwam niet verder dan -14.0 graden in De Bilt. De gevoelstemperatuur lag op een goede -21 graden Celsius en het zou niet warmer worden dan -10,2 graden. Een behoorlijk koude dag.

4: 14 februari 1929

14 februari 1929 was een zwarte dag uit de geschiedenis van Amerika. In Chicago vond op die dag het Valentijnsdagbloedbad plaats. Zeven mannen werden in Chicago in koelen bloede vermoord.

In Nederland was het een koude dag in De Bilt, met een gemiddelde temperatuur van rond de 14,1 graden onder het vriespunt.

Bij vrijwel alle dagen in het lijstje valt op dat de wind uit het oosten tot noordoosten komt en ook in 1929 was dit niet anders. De gevoelstemperatuur zakte tot -21,5 graden. Hoewel de zon overdag zo’n 6 uur scheen, viel er ook 4 mm neerslag. Dat maakte het geheel nog veel kouder, waardoor de gemiddelde temperatuur in De Bilt verder zakte. Een absolute dag voor een winterjas.

3: 26 januari 1942

In januari 1942 was er sprake van een fenomeen dat het KNMI een ‘koudegolf’ noemt. Bij een koudegolf liggen de temperaturen in de Bilt op minstens 3 dagen lager dan de -10 graden. 26 januari was een van de vijf ijsdagen die nodig waren voor de koudegolf. Een koudegolf komt amper in Nederland voor, waardoor 26 januari 1942 een bijzondere dag voor meteorologen was. De laatste keer dat een koudegolf in ons land voorkwam, was in 2012. In 1942 werd er record na record gevestigd bij het KNMI. Het koelde steeds verder af en Nederland was steeds meer in de greep van de koudegolf.

2: 27 januari 1942

27 januari 1942 was de koudste dag ooit gemeten in Nederland. In midden-Nederland hebben we tijdens een winter zo’n 13 nachten met vorst. Normaalgesproken is er tot de laatste januaridag geen vorst, maar 1942 was een uitzondering. De temperatuur zakte in Winterswijk zelfs tot wel -27,4 graden. Dat is nog altijd een van de laagste temperaturen ooit in ons land waargenomen. Ook in de Bilt werd het erg koud. Overdag werd het niet warmer dan gemiddeld -14,5 graden.

1: 16 februari 1956

De hele maand februari van het jaar 1956 was recordkoud. Het was een opmerkelijke winter. Aanvankelijk zou het helemaal niet zo’n strenge winter worden. December was maar nat en januari was onstuimig. Een Elfstedentocht zou er echt niet meer in zitten.

De weerkaarten zagen er eind januari ineens compleet anders uit. Boven Scandinavië kwam een enorm hogedrukgebied te liggen. Er stak een storm op boven West-Europa. Veel kou van Scandinavië werd naar Nederland ‘vervoerd’. Daarom spreekt men van transportkou. Er was zelfs sprake van een koudegolf waarbij het langere tijd tenminste 10 dagen bleef vriezen. In Uithuizermeeden zakte de temperatuur op 16 februari 1956 zelfs tot min 26,8 graden Celsius. Dat was een absoluut record. In De Bilt werd het gemiddeld gezien wel een stukje warmer, maar toch nog erg koud met een gemiddelde temperatuur van -14,9 graden. Twee dagen eerder vond de Elfde Elfstedentocht plaats. Opmerkelijk, want het was een tocht zonder winnaar.